چگونه رفتار خود را کنترل کنیم؟ / ۴ راه قوی افزایش خودآگاهی

وحید اکبری

10 ماه پیش

شاید تاکنون برایتان هم این سوال بوجود آمده باشد که چگونه می‌توانیم عصبانیت‌ها یا ناراحتی‌های خود را تحت کنترل بگیریم و آنها را در شرایط خاص احساسی مدیریت کنیم.

اگر برایتان نیز چنین سوالی و یا مشابه آن پیش آمده است؛ بایستی بدانید عموما وجود افکار یا احساسات در کنترل ما نیستند (هر چند شیوه‌های جهت تقویت و سمت‌دهی ناخودآگاه وجود دارد که منجر به تغییر ناخواسته‌ی احساسات به سمتی که مایلیم، وجود دارد.) و ما فقط چگونه رفتار کردن‌مان در زمان بروز احساسات و این شرایط را می‌توانیم کنترل کنیم.

پس نیازی نیست که احساساتی در شما بوجود می‌آید بترسید، بلکه در وهله‌ی اول بهتر می‌باشد دریچه ذهن خود را باز بگذارید و به هر فکر و احساسی که می‌آید و می‌رود، اجازه عبور دهید.

این می‌تواند شبیه به لحظه‌ای باشد که کنار خیابان ایستاده‌اید و رفت و آمد وسایل نقلیه را تماشا می‌کنید، لزومی ندارد از این رفت و آمدها بترسید؛ کافی می‌باشد آنرا قبول کنید، و صرفا در نحوه‌ی برخورد با آن‌ها (شیوه صحیح عبور از عرض خیابان، مراقبت از وقو سوانح و …) اندکی دقت داشته باشید.

و این یعنی، به افکار و احساس‌های خود توجه نمایید و آگاهانه انتخاب نمایید که چطور می‌خواهید به آنها پاسخ بدهید و چگونه رفتاری داشته باشید. همان طور که نمی توانید تعداد و سرعت حرکت ماشین‌ها را کنترل کنید، اما اینکه چطور از خیابان رد شوید در کنترل خود شما می‌باشد.

خودآگاهی لازمه‌ی تسلط به احساسات و مدیریت آنها

زمانی که احساس یا فکری در شما به وجود می‌آید، لازم می‌باشد رفتار خود را به درستی زیر نظر داشته باشید و ببینید چقدر می‌توانید مطابق ارزش های‌تان عمل کنید. مادامی که بتوانید احساسات خود و نوع‌شان را تشخیص دهید، بسیار بهتر می‌توانید به شیوه‌هایی رو ببرید که منجر به رفتاری مناسب از شما می‌شوند.

راه‌های افزایش خودآگاهی

همان‌طور بیان شد، زمانی که بخواهید رفتار خود را کنترل کنید، لازم می‌باشد به خودآگاهی نسبی برسید؛ که به این منظور، راه‌هایی در ادامه برایتان آورده شده می‌باشد.

اما پیش از اینکه راه‌ها برایتان بیان شد، خوب می‌باشد بدانید جهت سهولت کار خودآگاهی و همچنین افزایش آگاهی خود نسبت به رفتارتان، شما می‌توانید از یک دفتر و یک خودکار به خوبی بهره ببرید و به سوالات زیر پاسخ دهید:

الف) تاریخ / ساعت: ………..
ب) چه فکر یا احساسی به وجود آمد: ………..
ج) چطور رفتار کردید: ………..

با این کار، علاوه بر افزایش خودآگاهی‌ در شما، کنترل بهتر رفتار و تصمیم‌گیری بهتر جهت تغییر آنها نیز برایتان بسیار بیشتر میسر خواهد شد.

۱- شناخت توانایی‌ها و ضعف‌ها

اولین و همچنین ساده‌ترین راه جهت افزایش خودآگاهی بررسی و شناخت توانایی‌ها و ضعف‌ها می‌باشد. شاید مقداری عجیب باشد که زمانی که به اکثر اشخاص می‌گویید ۵ خصوصیت مثبت و ۵ خصوصیت منفی را از خود نام ببرند، آنها قادر نیستند بدون فکر کردن این کار را انجام دهند.

حتی بعضی از اشخاص شاید بعد یک یا دو دقیقه فکر کردن هم نتوانند پاسخ این سوال را بدهند. علت این مسئله این می‌باشد که تا کنون هیچگاه به خودشان فکر نکرده اند.

اما ساده‌ترین کار در افزایش خودآگاهی این می‌باشد که هر روز به ۵ خصوصیت مثبت خود فکر نمایید و آنها را روی یک کاغذ بنویسید. به این صورت بعد از ۱۰ روز خواهید دید شما چقدر نکات مثبت در زندگی خود دارید و می‌توانید در چه اموری موفق باشید.
بعد از این ۱۰ روز همین کار را در خصوص ضعف‌های خود انجام دهید تا چالش‌های زندگی‌تان را به خوبی بشناسید و جهت رفع آن تلاش کنید.

مرتبط: آیا خودت را می‌شناسی؟: ۹۰ نقطه قوت و ضعف برای بهبود شخصیت

۲- شناخت باورها و ارزش‌های خود

هر یک از ما برمبنای محیطی که در آن متولد می‌شویم، خانواده‌ای که در آن رشد پیدا می‌کنیم، شرایطی که در آن تربیت می‌شویم و بطور کلی در مراحل گوناگون زندگی، باور‌هایی را کسب می‌کنیم.
این افکار، باورها و ارزش‌هایی که به صور گوناگون کسب کرده‌ایم، در ذهن ما چارچوب‌ها و ساختارهایی را می‌سازند.

هر یک از ما بر اساس این چارچوب‌ها یا ساختارهای ذهنی‌مان، اطلاعات دریافتی از محیط اطراف را پردازش می‌کنیم. این ساختارهای ذهنی در اشخاص گوناگون متفاوت می‌باشد و بر همین اساس، نگاه اشخاص گوناگون نیز به زندگی با یکدیگر فرق می‌کند.

در ادامه به چند نمونه از چهارچوب‌های ذهنی اشاره می‌کنیم:

من بایستی درس بخوانم تا آینده‌ی روشنی داشته باشم.
من اگر سخن خود را صریح بگویم سایرین را ناراحت می‌کنم و آنها دیگر به من احترام نمی‌گذارند.
همیشه بایستی با دستورات سایرین موافقت کنم تا آن‌ها من را انسان خوبی بدانند.
و ….

برای شناخت چهارچوب‌های ذهنی می‌توانید فکر نمایید و این ساختارهای ذهنی را روی کاغذ بنویسید.
سپس به بررسی درست یا غلط بودن آن‌ها بپردازید. ببینید کدام یک از این باورها به شما و خانواده شما ضرر می‌زند و کدام یک از آن‌ها برایتان مفید می‌باشد.
تحقیقات نشان داده‌اند که ساختارهای ذهنی و نحوه نگرش اشخاص به زندگی قابلیت تغییر دارند و اشخاص می‌توانند هر کجا که لازم باشد با تغییر در افکار و باورهای خود به اصلاح و تعدیل ساختارهای ذهنی خود بپردازند.

مرتبط: منظور از خودشناسی چیست؟ / با مراحل رسیدن به خودشناسی آشنا شوید

۳- مشاهده افکار خود

یکی دیگر از راهکار‌های افزایش خودآگاهی مشاهده افکار می‌باشد. شما بایستی بتوانید افکار خود را همچون یک فیلم ببینید و آنها را خصوص بررسی و نقد قرار دهید.

شاید سوال بپرسید که مگر افکار خودمان را می‌توانیم بررسی کنیم؟
بله دقیقا این اتفاق می‌تواند رخ دهد. به عنوان مثال زمانی که شما خواب می‌بینید، در واقع هم رویدادها برایتان رخ می‌دهد و هم انکه خودتان ناظر آن اتفاقات هستید. و جالب می‌باشد که شما به این دو موقعیت آگاهی دارید.
به عبارت دیگر شما فیلمی را می‌بینید که بازیگرش خودتان هستید.

برای شناخت افکار، فرض نمایید که قطاری در حال حرکت می‌باشد و شما همزمان دو نقش را بر عهده دارید. نقش اول این می‌باشد که راننده قطار هستید و قطار را به جلو میرانید و همزمان بر روی پلی ایستاده‌اید و واگن‌های گوناگون قطار را از نمایی دورتر مشاهده می‌کنید. فرض نمایید هر یک از واگن‌های این قطار، نماد یکی از افکار شما هستند. به افکار خود نگاه نمایید صرف نظر از اینکه این فکر درست می‌باشد یا غلط، زشت می‌باشد یا زیبا و …

مرتبط: آشکارسازی قدرت نقشه ذهنی: مسلط شدن بر ذهن و رهبری افکار

۴- هدف گزینی

یکی از اموری که بر افزایش خودآگاهی تاثیر دارد، داشتن هدف می‌باشد. افرادی که در زندگی هدفمند هستند، هم خیلی زودتر و هم بسیار بیشتر از سایرین پیشرفت می‌کنند.

امکان دارد تاکنون برایتان این سوال پیش آمده باشد، چگونه دوستی که هم‌کلاس شما بود و با هم در یک محیط بودید، پس از مدتی رشد چشم‌گیری کرد و از شما پیشی گرفت؟ گزینه‌های مختلفی جهت پاسخ به این سوال وجود دارد ولی یکی از اصلی‌ترین گزینه ها، داشتن هدف می‌باشد. فردی که در زندگی هدف دارد جهت رسیدن به آن هدف برنامه‌ریزی می‌کند، آسیب‌ها را پیدا می‌کند و جهت رفع آن تلاش می‌کند.

برای مثال کسی که می‌خواهد از تهران به مشهد برود، میزان زمان، هزینه سفر، نیازها و…. را محاسبه می‌کند و جهت ان برنامه‌ریزی می‌کند.

در زندگی هم بایستی هدف داشته باشیم. مثلا بنشینید و جهت یک ماه آینده، یک سال بعد، دوسال بعد و…. برنامه‌ریزی کنید. ببنید تا دو سال آینده می‌خواهید به چه موفقیتهایی دست پیدا کنید.
این کار باعث می‌شود بدانید که چه کار بایستی انجام دهید و شما را از روزمرگی و بی برنامه‌گی نجات می‌دهد.

مرتبط: ۱۹ چرایی اعجاب انگیز برای داشتن هدف در زندگی

نکته‌ی آخر: بایستی بین هدف و آرزو تفاوت قائل شد. آرزو تمام آن چیزهایی می‌باشد که در ذهن خود داریم و یا بر زبانمان جاری می‌کنیم اما هدف چیزی یا جایی می‌باشد که می‌خواهیم به آن برسیم و در آن توانایی، امکانات و واقعیت را در نظر می‌گیریم.