یکی از مهمترین سرمایه‌های روان‌شناختی انسان‌ها مه متاسفانه این روزها کمتر بدان توجه می‌شود، موضوع تاب‌آوری است؛ به این معنا بتوانیم انعطاف‌پذیری و یا ظرفیت ترمیم خود را پس از مشکلات و دشواری‌ها بالا ببریم.

مهارت تاب‌آوری اکتسابی است

البته اگرچه این موضوع مهم این روزها کمتر مورد توجهِ عمومِ مردم قرار می‌گیرد؛ اما خبر خوب این است که این مهارت کاملا آموختنی و اکتسابی است. و اگرچه در بسیاری از موارد، این زمانه و چالش‌هایش هستند که در حکم معلمی عمل کرده و این مهارت ناب را به ما آموزش می‌دهد؛

اما لزومی ندارد که خود را به تربیت‌ چالش‌های زندگی بسپاریم تا در این مهارت توانمند شویم، چراکه راه‌های زیادی نیز وجود دارد که می‌توانیم به واسطه‌ی آن هم خود را به این مهارت تجهیز کنیم و هم عزیزانمان را در راستای آن تقویت و قوی سازیم.

‫
اما سوال اینجاست که چه طور می‌توانیم این مهارت را کسب کنیم؟ و یا اینکه چه طور می‌توانیم فرزندانی مجهز به مهارت تاب‌آوری تربیت نماییم؟

۱۰ مورد از موارد لازم و ضروری برای تقویت مهارت تاب‌آوری

در ذیل تعدادی از راه‌هایی که می‌تواند در تقویت مهارت تاب‌آوری و یا تربیت فرزندانی مجهز به مهارت تاب‌آوری بسیار مؤثر باشد، آورده شده است.

لازم به ذکر است که اگرچه هیچ یک از موارد ذیل، اموری پیچیده و سنگین نیستند، اما لازم است تا برای تقویت این مهارت، در هر کدام از این موارد به خوبی ورود کرده و مدت زمانی نسبتا طولانی (هفته‌ها، ماه‌ها و گاه سال‌ها …) را بدان‌ها اختصاص دهیم.

‫۱- قبول مسئولیت

اگر می‌خواهید فرزندانتان در مهارت تاب‌آوری قوی شوند، به آنها مسئولیت بسپارید. و اگر می‌خواهید خودتان در این مهارت قوی شوید، پس خودتان مسئولیت‌ها قبول کنید. انسان‌های دارای مهارت تاب‌آوری مسئولیت‌پذیر هستند و مسئولیت رفتارها و تصمیمات خودشان را کامل برعهده می‌گیرند.

۲- توجه به خواسته‌های دیگران

زمانی که بتوان به خواسته‌های دیگران نیز توجه کرد، بر میزان تاب‌آوری نیز در شرایط مختلف افزوده می‌شود. لذا دیدن آموزش‌هایی که بتواند این مسئله را محقق کند، می‌تواند کمک بسیار شایانی به این مهم بکند.

۳- افزایش صبر، تحمل و تلاش

برای افزایش میزان تاب‌آوری، باید این را بفهمیم و قبول کنیم که هیچ یک از انسان‌ها موفق به دنیا نمی‌آیند. این موضوع بسیار مهم و ضروری است که خودمان و یا فرزندمان متوجه این مطلب بشویم که موفقیت کسب کردنی و به دست آوردنی است. پس باید برای کسب موفقیت هم صبر و تحملی قابل قبول داشت و هم برای حصول آن تلاش کرد.

۴- درک اتفاقات و احساسات ناخوشایند

اگر نتوانیم اتفاقات به ظاهر ناخوشایند را درک کنیم و یا قادر به پذیرش و هضم احساسات نامطلوبی که در وجودمان رخ می‌دهد نباشیم، قطعا از میزان تاب‌آوری ما بسیار کاسته خواهد شد.

پس لازم است تا درکمان را از این دو موضوع بالا ببریم و یا از همان کودکی به فرزندمان کمک کنیم تا راجع به احساساتش صحبت کند.

۵- مدیریت احساسات ناخوشایند

جدای از پذیرش احساسات نامطلوب و ناخوشایند، لازم است تا هم بتوانیم این احساسات را به خوبی بشناسیم و هم آنها را به هر نحو ممکن کنترل و مدیریت کنیم تا موجب کاهش تاب و تحمل ما نشوند. همچنین لازم است به فرزندمان نیز آموزش دهیم که احساساتش را بشناسد.

‫۶- پذیرش گذرا بودن احساسات منفی

همین طور بسیار خوب است که قبول کنیم همیشه احساسات منفی گذرا هستند؛ زمانی که بتوانیم این موضوع ساده را به خوبی قبول کنیم؛ در زمان رویارویی با احساسان منفی و نامطلوب، چندان دچار بی‌تابی و مشکلات ناشی از آن نمی‌شویم، بلکه بیشتر به دنبال راهکاری مقطعی و ساده خواهیم گشت که در زمان اوجِ احساسات، وضعیتمان را سر و سامان بخشد.

۷- ممنوعیت حمایت بیش از حد

همیشه افراط و زیاده‌روی موضوعی بسیار ناخوشایند است که موجب فساد و تباهی می‌شود. این موضوع در خصوص انجام امور زندگی و کار نیز صدق می‌کند. اگر در روند زندگی یا کار بیش از حد از دیگران حمایت و کمک دریافت کنیم، وابستگی ناشی از این عمل سبب خواهد شد تا در شرایط مختلف (چالش‌ها، بحران‌ها و …)، خود را ناتوان و زبون یافته و از همین رو تاب تحمل سختی‌ها را نداشته باشیم.

پس نباید اجازه‌ی دیافت حمایت بیش از حد را از دیگران برای خود بدهیم؛ و همچنین باید اجازه دهیم تا فرزندمان خودش با موقعیت‌های چالش‌برانگیز زندگی روبرو شود.

۸- ممنوعیت کمال گرایی

کمال گرایی معضلی است که سبب می‌شود نتایج به هر اندازه که هستند (بزرگ یا کوچک) چندان به چشم نیایند، چراکه هیچ وقت نتیجه‌ی هیچ عملی کاملا ایدآل و صددرصدی نخواهد بود.

از همین رو، اگر از نظر ذهنی به سمت کمال‌گرایی بریم، مشاهده‌ی مکرر اموری که راندمانی مطلوب (البته مطلوب در نگاه ما) ندارند موجب آزار و اذیتِ شدید ما خواهد شد و تاب ما را به شدت پایین خواهد آورد.

پس برای اینکه دچار مشکلات فکری و روحی نشویم، و یا برای اینکه فرزندانمان را دچار چنین مشکلاتی نکنیم، لازم است تا حد امکان از کمال‌گرایی دوری کنیم. این را نیز بدانید که یک پدر و مادر کمال‌گرا به هیچ وجه فرزندی مجهز به مهارت تاب‌آوری تربیت نخواهند کرد، بلکه یک کودک مضطرب را به جامعه تحویل خواهند داد.

‫۹- فراگیری مهارت‌های زندگی

یکی از مواردی که متاسفانه در نظام آموزشی امروز کمتر به چشم می‌خورد، همین موضوع آموزش مهارت‌های زندگی است. و اگر مهارت‌های زندگی را به نحوی فرا نگیریم، قطعا در روند زندگی چالش‌های بسیار بیشتری را شاهد خواهیم بود و چه بسا در مواردی متعدد، خودمان بوجود آورنده‌ی چالش‌ها خواهیم بود. و ناگفته کاملا مشخص است که رویارویی مکرر با چالش‌ها از میزان تاب و توانِ تحمل انسان‌ها می‌کاهد.

پس اگر هنوز در مهارت‌های زندگی چندان استاد و زبردست نیستید و یا فرزندتان از آن بی‌بهره‌اند، لازم است هر چه زودتر دست بکار شده و برای افزایش آگاهی و مهارت‌های زندگی اقدام کنید.

۱۰- قبول یکسان نبودن خودمان/فرزندمان با هر کس دیگر

تا زمانی که بخواهیم خودمان را شبیه دیگران کنیم و یا اینکه از فرزندمان توقع داشته باشیم شبیه دیگری باشد؛ این موضوع فشار بسیار زیادی بر روح و روان ما و فرزندمان خواهد آورد و تاب‌آوری را نیز بسیار کاهش خواهد داد. چراکه هیچ یک از انسان‌ها شبیه دیگری نیست.

در واقع هر انسانی دارای توانایی‌های منحصر به خودش است و نقاط ضعفی منحصر به خود نیز دارد (که عموما با مؤلفه‌هایی همچون تلاش و آگاهی و … قابل حذف یا تغییر به نقطه‌ی قوط هستند).

پس اگر شاهد آن هستیم که فلان شخص فلان توانایی را دارد که ما/فرزندمان از آن بی بهره‌ایم، این به معنای برتری او نسبت به ما با یا ضعف ما نسبت به او نیست.