معاملات هر شخص در هر زمینه ای آینه ای از شخصیت او است

از برخی مطالب اقتصاد رفتاری و همچنین روانشناسی معاملات اینگونه استنباط می شود که معاملات هر شخص (در هر زمینه ای) آینه ای از شخصیت او است. حال می توان با تعمیم این برداشت از معاملات یک شخص به معاملات جمعی و از یک شخص به جامعه رسید. حال می توان با تعریف ویژگی های جامعه (ویژگی های غالب)، رفتار بازار سرمایه را تفسیر کرد.

1. شعار زده
2. منفعت طلبی شخصی زیاد
3. حافظه تاریخی اندک
4. احساسات فراوان
5. نسبت دادن شکست ها به عوامل بیرونی

چون ویژگی غالب جامعه این است، پس افرادی که تصور می کنند چنین ویژگی های شخصیتی را ندارد ممکن است به اجبار رفتاری را از خود نشان دهند که در مسیر اصلی بازار است.

برای هر کدام از ویژگی های بالا می توان چندین صفحه دلیل و اثبات آورد. نمونه بارز جامعه شعار زده این است که بعد از تحریک شدن توسط شعار برای انجام یک کار (مثل ورود به بازار، انتخاب یک فرد و…) دچار یاس و نا امیدی می شود. نمونه بارز منفعت طلبی شخصی را می توان در اقتصاد دلالی دید و سرایت آن به بازار سرمایه باعث می شود اصول و روش های درست سرمایه گذاری به سخره گرفته شود و خود سود از مسیر کسب سود مهمتر باشد و مهم نیست که مسیر انتخاب شده برای کسب سود درآینده چه زیان هایی به بار آورد (همانند سهام دولتی و…). نمونه بارز حافظه تاریخی ضعیف، اعتمادهای پی در پی به شعارها است (مثل نرخ دلار ۱۵ تومان، تولید داخل می تواند وضعیت را شکوفا کند و…). نمونه بارز نسبت دادن شکست ها به عوامل خارجی را می توان در جای جای این بازار یافت و البته از مقامات همان جامعه با آن ویژگی ها نیز انتظار نیست که ریشه مشکلات را به خود نسبت دهد.

این ویژگی های جامعه، فضایی را ایجاد می کند که به سادگی می توان از طریق آن فضا سو استفاده هایی را کرد. یکجا سو استفاده از انگیزه جوانان است، یکجا سو استفاده گذر عمر است، یکجا سو استفاده از سرمایه است. پس نمی توان کسی که سو استفاده می کند را مقصر دانست. بلکه مقصر اصلی کسی است که فضا را ایجاد کرده است. به عبارتی هیچ تضمینی نیست در جامعه ای که منفعت طلبی شخصی زیادی دارد با حذف دلالان، دلالان جدیدی زاده نشوند و هیچ تضمینی نیست که با حذف دولت ها، چیزی دیگر به هر اسمی از محیط ایجاد شده سو استفاده نکند.

پس همه چیز از تغییر نگرش ها شروع می شود. هیچ جامعه ای به توسعه نرسید، مگر اینکه پیش از آن، ذهن آن جامعه برای توسعه آماده شده بود و ویژگی های آن جامعه در مسیر اصلاح قرار گرفته بود.

بازار به مسیر خودش ادامه می دهد. فراز و فرود دارد. عده از آن خارج شدند و عده ای قصد خروج دارند. اما اگر این خروج توام با واژه «لعنت بر بازار» باشد فقط پاک کردن صورت مساله است. زیان، زیان است، چه در معاملات سهام و چه در هر کسب و کاری.
همانند سالیان ۹۴-۹۶ فعالین قدیمی بیشتر خاک خواهند خورد و نتیجه صبر اثبات شده است، شاید فعالین تازه وارد با چند برابر شدن سرمایه خودشان شادی می کردند، اما فعالین قدیمی برای چند ده برابر شدن (از قبل ها سهامدار بودن) خوشحالی نکردن، چون نه سود زیاد جای خوشحالی دارد نه زیان جایی برای ناراحتی.

✍️ حمید کوشکی