معرفی و توضیح مجوز GPL

در دنیای نرم‌افزار، مفهوم مجوزهای نرم‌افزاری بسیار اهمیت دارد. از طریق مجوزها، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، حقوق و محدودیت‌های مربوط به نرم‌افزار خود را اعمال می‌کنند. یکی از معروف‌ترین مجوزهای نرم‌افزاری که اتخاذ گسترده‌ای در جوامع نرم‌افزاری داشته است، مجوز GPL است. در این مقاله از ایوسی، به بررسی جزئیات و کاربردهای مجوز GPL می‌پردازیم.

مفهوم GPL

GPL مخفف General Public License است و یک مجوز نرم‌افزاری است که توسط بنیاد نرم‌افزار آزاد (FSF) ابداع و منتشر شده است. GPL به‌عنوان یکی از مجوزهای نرم‌افزار آزاد و منبع‌باز شناخته می‌شود و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد نرم‌افزارهای خود را به عنوان نرم‌افزار آزاد منتشر کنند. یک نرم‌افزار مطابق با GPL، به خوانندگان اجازه می‌دهد از کدهای منبع استفاده کرده، آن را بهبود دهند، توزیع کنند و حتی نسخه‌های تغییر یافته را با مجوز GPL منتشر کنند. این مجوز به‌عنوان یک مجوز مشترک برای نرم‌افزار‌های آزاد در سراسر جهان به‌کاربرده می‌شود.

مرتبط: چرا وردپرس رایگان است؟ هزینه ها چیست؟ Catch چیست؟

مقررات اصلی مجوز GPL

مجوز GPL شامل برخی مقررات اساسی است که توسعه‌دهندگان باید آن را رعایت کنند. این مقررات عبارتند از:

• اجازه دسترسی به کد منبع: یک نرم‌افزار آزاد باید به‌صورت کامل فایل‌های منبع خود (کدهای منبع) را در اختیار کاربران قرار دهد. این اجازه دسترسی به کد منبع، به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد نرم‌افزار را بررسی، بهبود دهند و تغییر دهند. این مورد باعث تشویق تعاون و اشتراک‌گذاری در جامعه توسعه‌دهندگان آزاد می‌شود.
• توزیع نرم‌افزار تحت GPL: اگر یک نرم‌افزار از منابع تحت GPL استفاده کرده و تغییر داده شده است، باید همچنان با مجوز GPL منتشر شود. این مقرره به این معنی است که اگر توسعه‌دهنده‌ای تغییراتی روی یک نرم‌افزار با مجوز GPL اعمال کند، باید نسخه جدید را به‌صورت آزاد منتشر کند و هیچ محدودیتی بر روی استفاده و توزیع آن نرم‌افزار وارد نکند.
• توزیع نسخه‌های تغییر یافته: توسعه‌دهندگان می‌توانند نسخه‌هایی از یک نرم‌افزار آزاد را با مجوز GPL منتشر کنند. این مقرره به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد نسخه‌های تغییر یافته را به‌صورت آزاد منتشر کنند و جامعه نرم‌افزار آزاد بتواند از آنها بهره‌برداری کند.

مرتبط: چگونه یک توسعه دهنده محصول شویم

کاربردهای مجوز GPL

مجوز GPL با در نظر گرفتن مقررات ذکر شده، انگیزه‌ها و فواید زیادی برای توسعه‌دهندگان و جوامع نرم‌افزار آزاد به ارمغان آورده است. به برخی از کاربردهای مهم مجوز GPL می‌پردازیم:

اطمینان از آزادی نرم‌افزار:

استفاده از مجوز GPL باعث اطمینان می‌دهد که هرکس از نرم‌افزار آزاد شما استفاده کند، به کد منبع دسترسی خواهد داشت. این مورد امکان بررسی کد، بهبود و اصلاح خطاها و مسایل امنیتی را فراهم می‌کند. در این حالت، جوامع توسعه‌دهندگان نیز توسعه و بهبود نرم‌افزارها را به صورت بی‌قیدو شرط پی‌گیری می‌کنند.

توسعه پروژه‌های همکاری‌ای:

با استفاده از مجوز GPL، گروه‌های توسعه‌دهندگان می‌توانند پروژه‌های همکاری‌ای را تحت یک لایسنس آزاد توسعه دهند. این باعث می‌شود تعداد توسعه‌دهندگان و ایده‌ها برای بهبود نرم‌افزار بیشتر شود و به تنوع و کیفیت نهایی نرم‌افزار کمک می‌کند.

تضمین آزادی کاربران:

مجوز GPL به کاربران امکان می‌دهد نرم‌افزار را تحت شرایط آزادی استفاده و توزیع کنند. این امر باعث افزایش امنیت کاربران در مورد نرم‌افزارهای استفاده شده می‌شود و آنها را از خطرات مربوط به نرم‌افزارهای ماجراجویی حفظ می‌کند.

جلوگیری از استغلال نسخه‌های تغییر یافته:

استفاده از مجوز GPL جلوگیری می‌کند تا کسانی که نسخه‌های تغییر یافته از نرم‌افزار را انتشار می‌دهند، حقوق مالکیت نرم‌افزار را در اختیار خود بگیرند. این باعث جلوگیری از استغلال غیرمجاز و کپی‌برداری نسخه‌های تغییر یافته می‌شود.

حمایت از نرم‌افزارهای آزاد:

استفاده از مجوز GPL به این معنی است که توسعه‌دهندگان و کاربران نرم‌افزارهای آزاد را حمایت می‌کنند. این حمایت شامل حمایت مالی، حمایت در توسعه و بهبود نرم‌افزارها و حمایت از جوامع توسعه‌دهندگان است.

ارتقای پویایی و نوآوری:

مجوز GPL به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد نسخه‌های تغییر یافته از نرم‌افزار را تحت شرایط آزاد انتشار دهند. این باعث می‌شود که ایده‌ها و نوآوری‌ها بین توسعه‌دهندگان منتقل شوند و نرم‌افزارها بهبود و تحول یابند.

جلوگیری از تحت تأمین قرارگیری نرم‌افزار:

استفاده از مجوز GPL جلوگیری می‌کند تا نرم‌افزارها به صورت تحت تأمین در دسترس قرار بگیرند و مورد استفاده تجاری قرار گیرند. این باعث حفظ آزادی نرم‌افزارها و جلوگیری از نگرانی استفاده تجاری بی‌رویه می‌شود.

حمایت از حفظ حقوق مالکیت فکری:

مجوز GPL به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که حقوق مالکیت فکری خود را بر روی نرم‌افزارهای آزاد حفظ کنند و همزمان از مزایای استفاده از مجوز GPL برخوردار شوند.

مرتبط: مدیریت هوشمند: نرم‌افزارهای اداری برای بهبود عملکرد وظایف

نقدها به مجوز GPL

استفاده از مجوز GPL همچنین با برخی نقدها و معضلات روبه‌رو است. به‌عنوان مثال، گفته می‌شود طراحان و توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای تجاری به‌دلیل رعایت مجوز GPL در مسیر نرم‌افزار آزاد عمل نمی‌کنند. همچنین بعضی از توسعه‌دهندگان می‌گویند که اپن‌سورس برای تجارت مناسب نیست و نرم‌افزارهای تجاری با کیفیت بالاتری تولید می‌شوند. با این‌وجود، مفهوم آزادی نرم‌افزار و توسعه جامعه‌ای در پیشرفت نرم‌افزارها نقطه قوت مجوز GPL به شمار می‌رود.

مورد نقد اصلی مربوط به مجوز GPL استفاده‌ای است که می‌تواند در کسب و کارهای تجاری ایجاد کند. مجوز GPL به توسعه‌دهندگان متعهد می‌شود که هرگونه تغییری که در کد منبع اصلی ایجاد می‌کنند، نیز راهنمای کد منبع باشد و برخی کسب‌وکارها این را می‌بینند که این محدودیت‌ها بیش از حد است. آنها اعتقاد دارند که فرآیند توسعه نرم‌افزار تجاری باید از نظر قانونی و عرفی آزاد باشد و این مجوز می‌تواند مانع از رشد و پیشرفت تجارتشان شود.

همچنین ادعا می‌شود که نرم‌افزارهای تجاری با کیفیت بالاتر به دلیل محدودیت‌ها و الزامات ایجاد شده توسط GPL تولید نمی‌شوند. توسعه‌دهندگان معتقدند که در محیط تجاری، کسب و کارهایی که به سود و رقابت خلاصه‌تر می‌روند، می‌توانند به مدت زمان کمتری نرم‌افزار ایجاد کنند و بیشترین سود را به دست آورند. از این رو، برخی از توسعه‌دهندگان به جای استفاده از GPL، از مجوزهای دیگری مانند مجوزهای MIT یا Apache استفاده می‌کنند که به آنها اجازه می‌دهد کد منبع را در حالت بسته نگه دارند و در عوض از آن استفاده نمایند.

با این حال، مجوز GPL همچنان تعداد زیادی از توسعه‌دهندگان را جذب می‌کند به دلیل مفهوم آزادی نرم‌افزار و توسعه جامعه‌ای که نشان می‌دهد. با توجه به این مجوز، توسعه‌دهندگان می‌توانند کد منبع را با دیگران به اشتراک بگذارند و امکان تغییر، بهبود و انتشار آن را به دیگران نیز بدهند. این روند باعث پیشرفت سریع‌تر نرم‌افزارها و افزایش کیفیت آنها می‌شود و همچنین مزایایی مثل امنیت بیشتر، خطاهای کمتر و پشتیبانی قوی‌تر را به همراه دارد.

بنابراین، نقدها و معضلاتی که با مجوز GPL مطرح می‌شوند، در برابر مفهوم آزادی نرم‌افزار و توسعه جامعه‌ای که این مجوز به آن اجازه می‌دهد، به دستاوردهای مثبت آن نسبتاً ضعیف است. هرچند که همهٔ متغیرهای تجاری و توسعه دهنده‌ها را نمی‌توان به یک مجوز محدود کرد و باید بر تعادل مدنظری در استفاده از مجوزهای مختلف تاکید شود.

مرتبط: مجوزهای فایل وردپرس: ۸ نکته که باید بدانید

نحوه دریافت مجوز gpl

گواهینامه GPL (گواهینامه عمومی امتیاز) یکی از مجوزهای متن باز رایج است که برای نرم‌افزارها استفاده می‌شود. برای دریافت مجوز GPL، شما باید مراحل زیر را طی کنید:

1. مشخص کنید که نرم‌افزار شما مطابق با شرایط GPL است. بررسی کنید که نرم‌افزار شما متن باز است و اجازه می‌دهد که کدهای منبع مورد استفاده و تغییر داده شود. همچنین، اگر نرم‌افزار شما به نرم‌افزارهای دیگر وابسته است، باید مطمئن شوید که آنها نیز مجوز GPL را اعمال کرده‌اند.
2. دستورالعمل‌های GPL را بخوانید و مطمئن شوید که شما و نرم‌افزار شما تمامی شرایط و مفاد مجوز را تحت پوشش قرار می‌دهید.
3. توسط ابزارهای متن باز در دسترس بازنویسی کنید، خودتان یا با کمک یک وکیل حقوقی. مطمئن شوید که این دستورالعمل‌ها را به طور کامل دنبال می‌کنید تا مطابق با GPL باشید.
4. نوشتن و امضای یک توضیحات کاربر (قرارداد کاربری) که در آن به شرایط و مجوز GPL اشاره می‌شود. این توضیحات باید به وضوح نشان دهند که نرم‌افزار شما زیر در چه شرایطی در دسترس است و که همه افرادی که از آن استفاده می‌کنند، حقوق و وظایف مربوط به GPL را می‌پذیرند. در این قرارداد کاربری باید مشخص شود که ذکر نام نویسنده و نسخه نرم‌افزار اصلی در اثر نهایی فراموش نشود.
5. نصب و پیاده‌سازی یک سیستم مدیریت نسخه متن باز مانند Git برای ردیابی تغییرات و همکاری با سایر توسعه دهندگان. این امر به شما کمک می‌کند تا کدهای منبع نرم‌افزار شما در دسترس بوده و به اشتراک گذاشته شود.
6. به عنوان شخصی که مجوز GPL را پیاده کرده است، شما باید همچنین کد منبع نسخه‌هایی از نرم‌افزاری که توسعه داده‌اید را دراختیار جامعه انتشار دهید. این می‌تواند از طریق یک سایت وب، سیستم مدیریت نسخه، تالار گفتگو یا هر روش دیگری باشد که اجازه می‌دهد به سایران اجازه دسترسی، استفاده و تغییر نرم‌افزار را بدهید.

همچنین، می‌توانید به سایت GNU Project مراجعه کنید و اطلاعات بیشتری در مورد مجوز GPL و روند دریافت آن را دریافت کنید.

مرتبط: سیستم عامل لینوکس

نتیجه‌گیری

مجوز GPL یک مجوز قدرتمند و مفید برای توسعه نرم‌افزارهای آزاد است. با استفاده از این مجوز، توسعه‌دهندگان به کاربران امکان می‌دهند نرم‌افزارها را تغییر داده، بهبود بخشیده و حتی نسخه‌های تغییر یافته را منتشر کنند. مجوز GPL همچنین تضمین می‌کند که اطلاعات کد منبع به‌راحتی در دسترس عموم و پویا باشد و همه بهره‌گیر از آن باشند.