اضطراب و فوبیا چیست؟ انواع و راه‌های مقابله با آنها را بشناسید

یکی از موانع بزرگی در راه رسیدن به اهداف و خواسته‌ها و تحقق موفقیت هایی که مدنظرمان است، مسئله‌ی ترس‌های افراطی اعم از اضطراب‌ها و فوبیاها است؛
در زمانی که هر یک از ما با اختلالات مضمنی همچون فوبیا و یا اضطاب درگیر باشیم، قطعنا نه تنها نمی‌توانیم بر روی مسیری صحیح تمرکز کرده تا به امیال و خواسته‌های درونیمان دست پیدا کنیم، بلکه این احساسات منفی و اغلب دائمی سبب خواهند شد تا در تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب‌ها نیز دچار تزلزل و تردید شویم که این مقوله نیز می‌تواند اثر سوئی هم در هدف گزینی ما بگذارد و هم احتمال در پی گرفتن مسیر بی‌هدفی و بی‌میلی به موفقیت‌ها را در زندگی ما تشدید کند.

اظطراب و علائم آن

خیلی از ما هر از چند گاهی احساس اضطراب و استرس می‌کنیم. گاهی اوقات نیز تجربه اضطراب امری طبیعی است، مگر اینکه بر روی روند عادی زندگی روزمره‌ی ما تأثیر بگذارد. اضطراب قادر است احساس ترس و تنش را در شما ایجاد بکند و باعث عرق کردن، افزایش تپش قلب، ضربان قلب سریع، لرزش بدن، افزایش تنفس، احساس کمبود نفس و خشکی دهان شود.

و تمامی این علائم جسمی به دلیل ترشح هورمون استرس موسوم به آدرنالین رخ می‌دهد. و این آدرنالین است که بر قلب و قسمت‌های مختلف بدن تأثیر گذاشته و سبب بروز این واکنش‌ها خواهد شد.

اضطراب قادر است در شرایط استرس‌زایی نظیر پیش از آغاز مسابقات، و یا یک فعالیت مهم و … به ما کمک نماید چراکه افزایش آدرنالین موجب ایجاد یک پاسخ “جنگ یا گریز” می‌شود و در افزایش اکسیژن‌رسانی، و بهبود شرایط جسمی برای یک تحرک سنگین موثر خواهد بود.
ولی در صورت عدم تناسب حس اضطراب با شرایط استرس زا یا ادامه‌ی بیش از حد آن و بعد از وقوع استرس، غیر طبیعی بوده و مسئله‌ای خوشایند و وفق روال مثبت زندگی نخواهد بود. در چنین شرایطی، استرس ناشی از اضطراب اولیه می‌تواند علامت یک اختلال اضطرابی را نشان دهد.

اختلال اضطرابی چیست؟

اگر علائم اضطراب با فعالیت‌های روزمره‌ی طبیعی شما دارای تداخل باشند، این ممکن است از اختلال اضطرابی ناشی شود. مدیریت و تسلط بر این علائم دشوار بوده و با خطر واقعی (و یا اصلا خطر احتمالی) که شما با آن رو به رو هستید متناسب نمی‌باشد. و ممکن است این موضوع از کودکی شروع شده و تا بزرگسالی ادامه داشته باشد.

در این مقاله به تعدادی از اختلالات اضطرابیِ شایع اشاره شده که در آن اضطراب علامت اصلی آنها است:

اختلال اضطراب عمومی

اگر غالب اوقات احساس نگرانی یا عصبانیت می‌کنید و این حس بیمار گونه برای زمانی طولانی در شما ادامه دارد، ممکن است از یک اختلال اضطراب عمومی رنج می‌برید. احتمالا تحت فشارهای جزئی در محل کار یا خانه قرار بگیرید. و یا حتی بدون استرس، علائم همچنان ادامه دارد.

اختلال اضطراب اجتماعی

در این حالت که به آن ترس اجتماعی نیز گفته می‌شود، شما بسیار مضطرب خواهید بود و این اضطراب شما از این ناشی می‌شود که سایرین در مورد شما، رفتارتان، عملکردتان، تصمیماتتان، صحبت هایتان و … چگونه فکر می‌کنند یا در مورد شما چه قضاوتی می‌کنند؟
و اینها سبب می‌شود شما در موقعیت‌های اجتماعی حس بسیار ناخوشایندی را تجربه کنید، و حتی زندگی روزمره‌ی شما را تحت تأثیر قرار دهد.
شما اغلب در این حالت می‌ترسید که مردم باور کنند شما احمق هستید و یا اینکه بی‌کفایت، ناکافی، ضعیف و … هستید.
بنابراین، این موضوع سبب می‌شود شما تمایل داشته باشید تا از ملاقات با مردم یا رویدادهای اجتماعی خودداری نمایید. و این نوع اختلال اضطرابی می‌تواند در مسئولیت‌های شما و یا هر گونه فرصت کاری تداخل ایجاد کرده و حتی منجر به انزوای اجتماعی‌تان شود.

حملات هراس

به این نوع اختلال، اختلال وحشت نیز گفته می‌شود؛ و اگر شما در روند روزمره حمله‌ی شدید ترس یا اضطراب داشته باشید که این حملات بدون هر گونه هشدار یا دلیل مشخصی و به طور ناگهانی رخ دهند، ممکن است از همین اختلال ناشی شده باشد.
غالبا این علائم به دلیل هجوم ناگهانی تکانه‌های عصبی پدید آمده و رخ می‌دهند که موجبات ترشح بیشتر آدرنالین را نیز سبب می‌شود؛
و این می‌تواند این افزایش آدرنالین باعث تعریق، لرزش، احساس درد در قفسه‌ی سینه، تپش قلب، احساس تنگی نفس و یا حتی خفگی، احساس مریضی یا سرگیجه و … شود، در نتیجه حمله وحشت ایجاد می‌کند. البته این را نیز بدانید که معنی این علائم به این مفهوم نخواهد بود که شما از نظر جسمی (مثلا از ناحیه‌ی قلب یا ریه‌های خود) مشکل دارید.

اختلال استرس پس از سانحه

در این اختلال (PTSD)، تصویر ناگهانی یا همان فلش بک و خاطرات تکرار شونده و ناگوار از یک واقعه‌ی آسیب زا خواهید داشت که احساس استرس و اضطراب را تحریک می‌کند.

وسواس

در این اختلال که با نام اختلال اجباری (OCD) نیز شناخته می‌شود، شما دچار وسواس یا اجبار مکرر و یا حتی هر دوی اینها خواهید بود؛ که این یک مشکلِ بهداشت روان در جامعه است. علائم این اختلال شامل افکارِ مکرر و اقداماتی تکراری در پاسخ به این افکار خواهد بود. به عنوان مثال، اگر به طور مداوم فکر کنید دستانتان کثیف و پر از میکروب است، به طور مرتب و متناوب دستان خود را خواهید شست تا آن میکروب‌ها از دستان شما پاک شوند.

فوبیا چیست؟

در ادامه‌ی بحث فوق باید بدانید که کلمه‌ی فوبیا یا هراس‌زدگی تا حدی با اضطراب متفاوت بوده و از همین رو لازم است این تفادت را با تعریف زیر درک کنید:
فوبیا، ترسی شدید یا اضطراب عمده‌ی یک رویداد یا چیزی می‌باشد که البته با واقعیت، موقعیتی یا شئی متناسب نمی‌باشد. و این یعنی در زمان اضطراب، یک عامل خارجی و متناسب با این حس وجود دارد که البته موجب تشدید صحیح یا ناصحیح این حس شده است؛
اما در فوبیا چنین تناسبی وجود ندارد و در واقع شخص مبتلا به فوبیا دچار ترسی افراطی شده که دلیل پشت آن سنخیت چندانی با آن نداشته و یا‌اندازه و بزرگی آن به هیچ وجه همخوانی درستی با این حس ندارد.
افراد مبتلا، از انواع مختلفی از فوبیا رنج می‌برند که حملات وحشت را تحریک می‌کنند که جالب است بدانید فوبیا در زنان دو برابر مردان می‌باشد.

موارد زیر نمونه‌های بارزی از فوبیا هستند

• آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های عمومی (فضاهای باز)
• کلاستروفوبیا یا ترس از مکان‌های محدود (فضاهای بسته)
• ترس شدید از برخی حیوانات نظیر مار، سوسک و موش (در حدی که فکر کردن به آنها نیز موجب وحشت شخص شود)
• ترس از پرواز کردن
• ترس از ارتفاع (حتی ارتفاعات کوچک و قابل اغماض)
  و …

و این را نیز بدانید که مصرف مواد می‌تواند باعث افزایش اضطراب یا وحشت شدید شود.

زمان الزامی برای کمک گرفتن کی است؟

حال لازم است که بدانید در چه زمانی مشکل‌تان حاد بوده و شما باید از کمک دیگران بهره بگیرید؟ برای پاسخ به این سوال، می‌توانید شرایط خود را با موارد زیر قیاس کنید:

• زمانی که نمی‌توانید علائم اضطراب و ترس‌های خود را کنترل کنید.
• زمانی که احساس‌تان بر این است که اضطراب شما در زندگی، کار و روابط شما تداخل ایجاد کرده است.
• زمانی که افسرده شده اید
• زمانی که ضمن وجود مشکلات اضطرابی در زندگی تان، شما با الکل، مواد مخدر و یا داروهای تجویزی نیز دست و پنجه نرم می‌کنید.
• زمانی که علائم اضطراب‌تان به یک مشکل بهداشتِ جسمی گره خورده است.
• زمانی که در سرتان فکر خودکشی وجود دارد.

راه‌های درمان اختلالات اضطرابی و هراس کدامند؟

درمان شناختی – رفتاری

سر و کار این روش درمانی با رفتارها و پردازشگرهای‌تان است.

مشاوره

مشاور شما به شما در یادگیری مهارت‌های حل مسئله و راهکارهای مقابله کمک خواهد نمود.

برای این منظور می‌توانید شما در دوره‌های مدیریت اضطراب یا گروه درمانی ثبت نام نموده و در آن دوره‌های بیاموزید که چگونه در محیطی که از گروه پشتیبانی می‌نماید آرام بوده و استراتژی‌های مقابله‌ی خود با احساسات منفی نظیر اضطراب و ترس و فوبیا را بهبود ببخشید.

تجویز دارو

همچنین غالبا در این شرایط یک متخصص بهداشت روان مجاز در صورت لزوم می‌تواند داروهای خاصی نیز برایتان را تجویز نماید.
داروهایی نظیر:

• داروهای ضد افسردگی:

که برای مقابله با افسردگی و برخی اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند.

• داروهای آرام سازی:

همچون بنزودیازپین‌ها که به طور معمول برای استفاده‌ی کوتاه مدت تجویز شده و در صورت استفاده‌ی طولانی مدت می‌توانند اعتیاد آور نیز باشند.

• سایر داروها:

مثل بوسپیرون (دارویی برای ضد اضطراب)، پرگابالین، مسدود کننده‌های بتا همچون پروپرانولول، که می‌توانند علائم جسمی نظیر افزایش ضربان قلب و لرزش را کاهش دهند.

تذکر نهایی:

برای تصمیم گیری صحیح، سالم و آگاهانه، لطفاً تمامی گزینه‌های درمانی خود را با پزشک و عوارض جانبی احتمالی هر دارو در میان گذاشته و از استفاده‌ی خودسر از داروها اجتناب کنید

همچنین اگر این علائم موجب نگرانی‌تان شده‌اند، بدون معطلی به پزشک مراجعه کرده و از راهنمایی‌ها و تجویزهای او بهره بگیرید، چراکه این علائم می‌توانند با گذشت زمان بدتر شده و مسیر بازگشت شما به حالت عادی و معمول زندگی‌تان را ناهموارتر و سخت‌تر نمایند.
این را بدانید که اگر زود به دنبال دریافت راهنمایی و کمک باشید، درمان اختلالات موجود آسان‌تر خواهد بود و این به شما کمک خواهد کرد تا خیلی زودتر از یک زندگی سالم و عاری از اضطراب لذت ببرید.