واقعیت‌شناسی تعصبات شناختی: درک دقیق از تصمیم‌گیری غلط خود

مقدمه

در زندگی روزمره خود، ما برخورد مستقیم یا غیرمستقیم با تصمیم‌های مختلفی روبه‌رو می‌شویم. این تصمیم‌ها ممکن است در زمینه‌های مختلفی مانند کار، تحصیلات، روابط شخصی و سلامتی اتفاق بیفتند. اما گاهی اوقات در تصمیم‌گیری‌هایمان با خطاهایی روبرو می‌شویم. این خطاها می‌تواند ناشی از تعصبات شناختی یا cognitive biases باشد.

تعصبات شناختی به شکل فرایندهای پردازشی ذهن ما ارتباط دارد که ممکن است منجر به درک نادرستی از واقعیت شوند. این غلط‌ها در تصمیم‌گیری‌های ما تاثیر منفی دارند و می‌تواند باعث عدم موفقیت و رسیدن به نتیجه‌های غیرمطلوب شود. اولین گام برای مقابله با تعصبات شناختی، درک دقیق از آن‌ها می‌باشد.

بخوانید: انواع سوگیری های تصمیم گیری (و نحوه تشخیص تعصب)

تعریف تعصبات شناختی

تعصبات شناختی (Cognitive biases) به تمایلات و انحرافاتی اطلاق می‌شود که در فرایند تصمیم‌گیری و ارزیابی اطلاعات توسط مغز ایجاد می‌شوند. این تعصبات شناختی باعث می‌شوند که ما در تحلیل و تفسیر واقعیت‌ها و اطلاعات به شکلی ناقص و محدود عمل کنیم و تمایل به ارزیابی نادرست برخی موقعیت‌ها و اطلاعات داشته باشیم.

تعصبات شناختی به عنوان الگوهای رایج در تفکر ما شناخته می‌شوند و توسط پژوهشگران روانشناسی و علوم شناختی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برخی از معروف‌ترین تعصبات شناختی عبارتند از: تعصب تاییدی (Confirmation bias)، تعصب تعمیم‌گرا (Availability heuristic)، تعصب تاثیر قیمت (Sunk cost fallacy)، تعصب تأییدی (Confirmation bias) و تعصب خودپنداره (Self-serving bias).

این تعصبات شناختی، علیرغم اینکه ممکن است در برخی موارد ما را در تصمیم‌گیری‌های سریع کمک کنند، اما می‌توانند منجر به تصمیم‌های نادرست و ناپایدار شوند. بدین ترتیب، شناخت و درک این تعصبات می‌تواند به ما کمک کند تا در تصمیم‌گیری‌های خود بهتر و موثرتر عمل کنیم.

مرتبط: انواع مختلف سوگیری شناختی (به علاوه اینکه چرا مهم است)

اهمیت تعصبات شناختی

تعصبات شناختی اهمیت زیادی دارند زیرا تأثیر بسیار قوی در فرایند تصمیم‌گیری و ارزیابی ما دارند. در زیر به برخی از دلایل اهمیت تعصبات شناختی اشاره می‌کنم:

• تحلیل ناقص و محدود: تعصبات شناختی باعث می‌شوند که ما در تحلیل و تفسیر واقعیت‌ها و اطلاعات به شکلی ناقص و محدود عمل کنیم. این ممکن است منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و ناپایدار شود.
• تأثیر بر تصمیم‌گیری: تعصبات شناختی می‌توانند تأثیر قابل توجهی در تصمیم‌گیری‌های ما داشته باشند. زیرا اطلاعات و شواهد را با تأکید بر نظرات و باورهای ما ارزیابی می‌کنیم و اطلاعات متناقض را نادیده می‌گیریم.
• تأثیر بر ارزیابی اطلاعات: تعصبات شناختی می‌توانند تأثیر قابل توجهی در ارزیابی اطلاعات داشته باشند. ما ممکن است اطلاعاتی را که با باورها و نظرات ما سازگار نیستند، نادیده بگیریم یا آنها را کمتر مهم بدانیم.
• تأثیر بر روابط اجتماعی: تعصبات شناختی ممکن است تأثیر مستقیمی بر روابط اجتماعی ما داشته باشند. زیرا آنها ممکن است باعث بروز تعارضات و ناهماهنگی‌ها در ارتباط با دیگران شوند.
• تأثیر بر اداره و رهبری: تعصبات شناختی می‌توانند تأثیر قابل توجهی در اداره و رهبری ما داشته باشند. زیرا آنها ممکن است باعث بروز تصمیم‌های نادرست و غیرعادلانه شوند و در نتیجه باعث کاهش کارآیی و کیفیت کار تیم شوند.

با توجه به این دلایل، شناخت و درک تعصبات شناختی می‌تواند به ما کمک کند تا در تصمیم‌گیری‌های خود بهتر و موثرتر عمل کنیم و در روابط اجتماعی و مدیریت بهتری داشته باشیم.

مرتبط: سوگیری تایید – چیست + مثال

مرتبط: توهم دانش – راهنمای مفید برای سوگیری های شناختی

نوع‌بندی تعصبات شناختی

تعصبات شناختی را می‌توان بر اساس عوامل مختلفی مانند اطلاعات مورد استفاده، نحوه ارزیابی رویدادها و موانع ذهنی که با آن روبرو است، دسته‌بندی کرد. در ادامه به برخی از این تعصبات شناختی معروف پرداخته می‌شود:

تأثیر تعداد:

این تعصب به این معنا است که ذهن ما در ارزیابی موقعیت‌ها و رویدادها تمایل دارد به تعداد اطلاعات موجود در اختیارشان توجه نمایند. به عبارتی دیگر، ذهن ما تمایل دارد به جای ارزیابی چند بعدی اطلاعات، تمرکز خود را بر روی تعداد اطلاعات موجود بگذارد که این امر ممکن است منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرستی شود.

تأثیر قرینه:

این تعصب به این معنا است که اندازه‌گیری و ارزیابی ما از اطلاعات و رویدادها به شکلی است که بر اساس رخداد‌های پیشین صورت می‌گیرد. به عبارتی دیگر، در انتخاب و ارزیابی گزینه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، ما تمایل داریم تجربه‌های گذشته خود را در نظر بگیریم و از آن‌ها به عنوان قرینه استفاده کنیم.

تأثیر تاکید بر آخرین رویداد:

این تعصب به این معنا است که ما در ارزیابی رویدادها تمایل داریم به وقوع پیوستن اخیر‌ترین رویدادها بیشتر اهمیت دهیم. به عبارتی دیگر، ذهن ما به شکلی تمایل دارد که به رویدادهای اخیر ترجیح بدهد و آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌های خود در نظر بگیرد.

تأثیر خودسنجی:

این تعصب به این معنا است که در ارزیابی خود و قدرت‌ها و توانایی‌های خود تمایل داریم به نمایش موفقیت‌ها و علاقمندی‌هایمان و در نظر گرفتن دیگران تمایل داریم به نمایش نقاط ضعف و شکست‌هایشان. این امر ممکن است منجر به ارزیابی نادرستی از خود و دیگران شود.

مرتبط: اثر تکرار – راهنمای مفیدی برای شناخت

روش‌های مقابله با تعصبات شناختی

با درک نوع و علت تعصبات شناختی، ما می‌توانیم روش‌هایی را برای مقابله با آن‌ها پیاده‌سازی کنیم. در ادامه به برخی از روش‌های مقابله با تعصبات شناختی اشاره می‌شود:

افزایش آگاهی از تعصبات شناختی:

اولین گام برای مقابله با تعصبات شناختی، درک دقیق از آن‌ها می‌باشد. با مطالعه و آشنایی با تعصبات شناختی مختلف، ما می‌توانیم آگاهی بیشتری درباره عواملی که منجر به تصمیم‌گیری غلط می‌شوند، کسب کنیم.

استفاده از روش‌های ساختارمند در تصمیم‌گیری:

استفاده از روش‌های ساختارمند در تصمیم‌گیری، می‌تواند از تعصبات شناختی جلوگیری کند. طراحی سیستم‌های تصمیم‌گیری منطقی و هدفمند و استفاده از روش‌های سیستماتیک و هوشمند در انتخاب و ارزیابی گزینه‌ها، می‌تواند باعث اصلاح تلقین‌های غلط ذهنی شود.

مشورت خردمندانه با دیگران:

در تصمیم‌گیری‌های مهم و پیچیده، مشورت خردمندانه با دیگران می‌تواند از تعصبات شناختی جلوگیری کند. این امر به ما کمک می‌کند تا درک بیشتری از رویدادها و گزینه‌ها داشته باشیم و از تأثیر قرینه و تاکید بر آخرین رویداد جلوگیری کنیم.

آزمون و تحلیل تصمیم‌ها:

با آزمون و تحلیل تصمیم‌ها و ارزیابی نتایج، ما می‌توانیم از تعصبات شناختی جلوگیری کنیم. با مقایسه نتایج انتخاب‌ها و تصمیم‌ها با انتظارات و رویکرد‌ها، ما می‌توانیم خطاها را شناسایی و به اصلاح آن‌ها بپردازیم.

مرتبط: چگونه برنامه ریز بهتری باشیم: از اشتباه برنامه ریزی اجتناب کنید

نتیجه‌گیری

تعصبات شناختی در تصمیم‌گیری‌های ما تأثیر قابل توجهی دارند و می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و نتایج غیرمطلوب شود. درک دقیق از این تعصبات و روش‌های مقابله با آن‌ها می‌تواند ما را در رسیدن به تصمیم‌گیری هوشمندانه و موفقیت‌آمیز کمک کند. با آگاهی از تعصبات شناختی و استفاده از روش‌های مقابله مناسب، ما می‌توانیم تصمیم‌گیری‌های بهتر و موفق‌تری را انجام دهیم.

مرتبط:

• چگونگی مقابله با خستگی تصمیم‌گیری در تصمیمات بزرگ
• چرا ما خود را با نیات‌‌مان قضاوت می‌کنیم ولی سایرین را با کارها و رفتارهای‌شان؟
• اهمیت حساسیت فرهنگی در محیط کار امروزی
• اثر دانینگ-کروگر چیست؟